"لیس علی الذین آمنوا و عملوا الصالحات جناح فیما طعموا اذا ما اتقوا و آمنوا و عملوا الصالحات ثم اتقوا و آمنوا ثم اتقوا و احسنوا" علت تکرار چیه؟

 معنای آیه‌ی (لَيْسَ عَلَى الَّذِينَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ جُنَاحٌ فِيمَا طَعِمُواْ)

معنای این آیه چیست:

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

(لَيْسَ عَلَى الَّذِينَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ جُنَاحٌ فِيمَا طَعِمُواْ إِذَا مَا اتَّقَواْ وَّآمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ ثُمَّ اتَّقَواْ وَّآمَنُواْ ثُمَّ اتَّقَواْ وَّأَحْسَنُواْ وَاللهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ)(1)

(بر آنان که ايمان آورده‌اند و کارهای شايسته کرده‌اند در آنچه خورده‌اند گناهی نيست، هرگاه پرهيزگاری کنند و ايمان بياورند و به کارهای شايسته پردازند، باز هم پرهيزگاری کنند و ايمان بياورند، باز هم پرهيزگاری کنند و نيکی، که خدا نيکوکاران را دوست دارد).

چرا (آمَنُواْ وَ عَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ) و (واتَّقَواْ) تکرار شده است؟!

پاسخ:

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

(لَيْسَ عَلَى الَّذِينَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ جُنَاحٌ فِيمَا طَعِمُواْ)

(بر آنان که ايمان آورده‌اند و کارهای شايسته کرده‌اند در آنچه خورده‌اند گناهی نيست):

یعنی بر کسانی که به پیامبر ایمان آورده‌اند گناهی نیست، و (کارهای شایسته کرده‌اند): یعنی تابع ولایت بوده‌اند و از خُلفا و جانشینان او و ائمه‌ی پس از او که اهل بیت(ع) هستند پیروی کنند. (در آنچه خورده‌اند گناهی نیست): این همان غذای روح یعنی علم می‌باشد؛ یعنی در آنچه از علم پیامبر خدا(ص) و اهل بیت او(ع) فرا می‌گیرند باکی نیست، و علم آنها همان درختی است که خداوند آدم را از نزدیک شدن به آن نهی فرمود، و در روایتی از معصومین(ع) در مورد (فَلْيَنظُرِ الْإِنسَانُ إِلَى طَعَامِهِ)( ) (پس آدمی باید به طعام خود بنگرد)؛ یعنی به (عِلمش) که از کجا آن را دریافت می‌کند.(2)
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

(إِذَا مَا اتَّقَواْ وَّآمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ)

(هرگاه پرهيزگاری کنند و ايمان بياورند و به کارهای شايسته پردازند):

یعنی بر آنها باکی نیست اگر تقوا پیشه کنند یعنی از خدای سبحان بترسند و به عِلمی که از فرستاده‌ی خدا حضرت محمد(ص) و اهل بیت ایشان(ع) گرفته‌اند ایمان بیاورند که این علم، از درختِ علمِ آلِ محمد(ع) است، و این درختی است در وسط بهشت، و این همان شجره‌ی طیبه و همان سدرة المنتهی است.

(وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ) (و به کارهای شایسته بپردازند): یعنی به آنچه آموخته‌اند عمل کنند. علم، جملگی حجّت است مگر آنچه به آن عمل شود، و انسان اگر علمی بیاموزد و به آنچه آموخته است عمل نکند، آن علم چه فایده‌ای دارد؟! اگر مؤمن بداند که رفع نیاز مؤمن حسنه و نیکویی است ولی حاجت مؤمنی را برآورده نکند، این علم چه سودی دارد؟

(ثُمَّ اتَّقَواْ وَّآمَنُواْ) (باز هم پرهیزگاری کنند و ایمان بیاورند): انسان اگر به آنچه از عِلم پیامبر(ص) و اهل بیت آن حضرت(ع) آموخته است عمل کند و بر عبادت و بندگی که همان اصل عمل می‌باشد مداومت نماید، قطعاً درب‌های غیب به روی او گشوده خواهد شد، و اگر در عملش مخلص باشد، از نشانه‌های پروردگارش خواهد دید، چه به وسیله‌ی رؤیای صادقه یا مکاشفه و مشاهده یا هر راهی که خدای سبحان و متعال برای اولیای مخلص خود بگشاید؛ و این چیزی که مؤمن در ملکوت آسمان‌ها مشاهده می‌کند، حتماً باید به آن ایمان آورد، پس از آنکه تقوا پیشه کند و از خدای سبحان بترسد و صبوری پیشه کند تا تأویل آنچه را که دیده است، بداند. در این آیه کلمه‌ی (ثم) (سپس)، (به عقب انداختن) و (تأخیر) را می‌رساند یعنی به محض عمل کردن، دروازه‌ی ملکوت برای مؤمن گشوده نخواهد شد بلکه وی باید با اخلاص، بر عمل و بندگی مداومت نماید تا دروازه‌های ملکوت آسمان‌ها برای اولیای الهی گشوده گردد.

(ثُمَّ اتَّقَواْ وَّأَحْسَنُواْ) (باز هم پرهیزگاری کنند و نیکی): یعنی از خدا بترسند و به مؤمنان و مردم نیکی کنند به این صورت که آنها را آموزش دهند و آنچه را که در ملکوت آسمان‌ها دیده‌اند به آنها بشناسانند، و این، همان مرحله‌ی تبلیغ است، و از همین رو نفرموده است: (آمنوا) (ایمان آورند) چرا که آنها به آنچه مشاهده کرده‌اند، یقین دارند. آنها اکنون در مرحله‌ی تبلیغ از سوی خداوند سبحان می‌باشند.
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

(وَاللهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ)

(که خدا نیکوکاران را دوست دارد):

زیرا مَثَل این افراد مَثَل انبیا(ع) است، که آنها تبلیغ کننده از جانب خداوند سبحان و متعال برای خلقش می‌باشند؛ حق را به آنها می‌شناسانند و به صراط مستقیم هدایت‌شان می‌کنند.

امیر المؤمنین(ع) در شرح حال این اولیا می‌فرماید:
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

(....یُذکِّرُونَ بِأَیَّامِ اللهِ وَ یُخَوِّفُونَ مَقَامَهُ بِمَنْزِلَةِ اَلْأَدِلَّةِ فِی اَلْفَلَوَاتِ.... فَکَأَنَّما قَطَعُوا اَلدُّنْیَا إِلَى اَلآْخِرَةِ وَ هُمْ فِیهَا فَشَاهَدُوا مَا وَرَاءَ ذَلِکَ فَکَأَنَّمَا اِطَّلَعُوا غُیُوبَ أَهْلِ اَلْبَرْزَخِ فِی طُولِ اَلْإِقَامَةِ فِیهِ وَ حَقَّقَتِ اَلْقِیَامَةُ عَلَیْهِمْ عِدَاتِهَا فَکَشَفُوا غِطَاءَ ذَلِکَ لِأَهْلِ اَلدُّنْیَا حَتَّى کَأَنَّهُمْ یَرَوْنَ مَا لاَ یَرَى اَلنَّاسُ وَ یَسْمَعُونَ مَا لاَ یَسْمَعُونَ....)(3)

(.... روزهای خدای را به یاد می‌آورند و مردم را از جلال و بزرگی خدا می‌ترسانند. آنان نشانه‌های روشن خدا در بیابان‌هایند.... با اینکه در دنیا زندگی می‌کنند گویا آن را رها کرده، به آخرت پیوسته‌اند، سرای دیگر را مشاهده کرده، گویا از مسائل پنهان برزخیان و مدت طولانی اقامت‌شان آگاهی دارند، و گویا قیامت، وعده‌های خود را برای آنان تحقق بخشیده است. آنان پرده‌ها را برای مردم دنیا برداشته‌اند، تا آنجا که می‌بینند آنچه را که مردم نمی‌نگرند، و می‌شنوند آنچه را که مردم نمی‌شنوند....).

منابع:
1- عبس: 24.
2- از زید بن شحام از ابو جعفر(ع) درباره‌ی این سخن خداوند عزّوجل (فَلْيَنظُرِ الْإِنسَانُ إِلَى طَعَامِهِ) (پس آدمی باید به طعام خود بنگرد) روایت شده است: عرض کردم: طعام او چیست؟ فرمود: «علمی که به دست می‌آورد را از چه کسی برمی‌گیرد». کافی: ج 1 ص 49 و 50 ـ ح 8.
3- نهج البلاغه: ص 212 خطبه 222.

متشابهات ج 3

www.almahdyoon.co